مشکلات تحصیلی افغانستان
تعلیم و تحصیل، از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین نیازهای یک جامعه محسوب می‌شود که به آن شریان حیاتی و شاهرگ پیشرفت و تعالی جوامع نیز می‌گویند. یک جامعه تحصیل‌یافته می‌تواند از سد مشکلات عبور کرده و به اوج شکوفایی و خودکفایی دست پیدا کند و در مقابل یک جامعه بی‌سواد، غرق در مشکلات، هر روز با چالش‌های جدیدی مواجه شده و از وابستگی رهایی نخواهد داشت.
وضعیت تعلیم و تحصیل در دوران جمهوریت، رشد نسبتا خوبی داشت. مکاتب و دانشگاه‌های زیادی فعال شدند و صدها هزار تن توانستند از نعمت سواد بهره‌مند شوند، ولی باز هم مشکلات زیادی وجود داشت که افغانستان را همچنان در جمع کم‌سوادترین کشورهای جهان قرار داد.
فساد و مکتب‌های خیالی
از جمله این مشکلات، فساد در ادارات دولتی و مخصوصا وزارت معارف بود. صدها مکتب خیالی ساخته شده بود با شاگردان خیالی که هزینه و بودجه آن مستقیما به جیب وزیر و کارمندان این وزارت می‌رفت، اما از مکتب و معلم و شاگرد خبری نبود. در این مورد گزارش‌های مستند وجود دارد و پای فاروق وردک، وزیر پیشین معارف بیشتر از همه در این قضیه دخیل بود. بازرس ویژه امریکا در امور بازسازی افغانستان نیز در گزارشی از این فساد پرده برداشته بود و خواستار پاسخگویی نسبت به آن گردید.
فاروق وردک، به گفتۀ خودش «به تمام کرۀ زمین چلنج» داده بود که در سراسر افغانستان «یک مکتب خیالی» را نخواهند یافت، اما چند روز پس از آن، وزارت معارف اعلام کرد که بیش از ۵.۵ میلیون دانش‌آموز «خیالی» هست که باید محاسبه شود این‌همه دانش‌آموز در چند مکتب خیالی درس می‌خواندند.
طالبان علیه مکتب‌های خیالی
با رویکار آمدن طالبان، این موضوع بار دیگر پرده‌برداری شد و سخنگوی وزارت معارف حکومت سرپرست طالبان در این باره گفت: در سال‌های گذشته آموزگاران، دانش‌آموزان و مکتب‌های که خیالی بودند، اکنون صدفیصد جلو شان گرفته‌شده و در حال حاضر هیچ آموزگار، دانش‌آموز و مکتب خیالی در سکتور معارف وجود ندارد. این وزارت همچنان اعلام کرد که پس از روی کارآمدن دوباره امارت اسلامی، این وزارت تشکیلات حدود هفت‌صد مکتب خیالی را در سراسر کشور لغو کرده است.
مشکل دیگر در سکتور تحصیلی
فساد تنها گوشه‌ای از مشکلات معارف و تحصیلات در دوران جمهوریت بود، در حالیکه زوایا و ابعاد دیگری نیز داشت. اما حاکمیت طالبان هرچند به این پروژه‌های فساد نقطه پایان بخشید، ولی در تصمیمی، دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکتب‌ها ممانعت کرد و همین‌طور دانشگاه‌ها نیز به‌روی دختران افغان بسته شدند.
مشکلات تحصیلی افغانستان؛ دلیل بسته ماندن مکاتب و دانشگاه‌ها چیست؟
انتظار مردم افغانستان بر این بود که طالبان در زودترین زمان ممکن مشکلات تحصیلی افغانستان را برطرف و دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها را به روی دختران باز کنند، ولی تاکنون که بیشتر از سه سال می‌گذرد، حرکتی انجام نشده است. دلیل موجهی که مردم و جهان را قانع کند که چرا باید دختران از مکتب و دانشگاه‌ها محروم باشند، از سوی حکومت ارائه نشده که گره را به کور گره تبدیل کرده است.
اگر منظور و مقصود فرهنگ‌سازی بر اساس شریعت و دین اسلام باشد، سه سال زمان زیادی است که این فرهنگ‌سازی انجام شود، هرچند که هیچ مشکلی در پوشش و نوع تدریس وجود نداشت و حتا تایم‌های درسی پسرانه و دخترانه نیز جدا شد و حجاب اسلامی از سوی دانشجویان مراعات می‌گردید.
دستاوردهای مهم طالبان اما…
افغان‌ها پس از خروج نیروهای خارجی، از هر جهتی می‌توانند خود تصمیم‌گیرنده باشند. جلو فساد گرفته شده و انصافا طالبان توانستند نام افغانستان را از فهرست فاسدترین کشورهای جهان بیرون کنند که یک دستاورد بزرگ است. در بخش‌های اقتصادی نیز حکومت سرپرست دستاوردهای قابل توجهی را داشته که می‌تواند دورنمای روشنی را به‌همراه داشته باشد و همین‌طور در دپلماسی و روابط با کشورها، درخشش خوبی داشته است و برعکس روزهای اول، اکنون کشورهای جهان علاقمند هستند که روابط خود را با کابل از سر بگیرند و حتا روابط بعضی از کشورها با کابل، گرمتر از روابط دوران جمهوریت شده است.
ولی این نکته را نباید فراموش کرد که بسته ماندن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها، امید به آینده را از بین میبرد. فرار مغزها را بیشتر می‌کند و دورنمای ناروشنی را نمایش می‌دهد که در آن فقر، بی‌سوادی، مداخلات کشورهای بیرونی و ادامه جنگ و تنش‌ها به‌چشم می‌خورد. افغانستانِ باسواد می‌تواند مرکز قدرت و امنیت در منطقه باشد، ولی بی‌سواد ماندن آن، آنرا به میدان تاخت و تاز قدرت‌ها تبدیل می‌کند.
به امید اینکه در سال جدید تعلیمی و تحصیلی دروازه های مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران این کشور نیز باز شود تا لبخند و امید و آرزوها نیز دریچه خود را به روی ملت افغان باز نمایند.
الیاس احمدی
