اینکه داعش خراسان در افغانستان در حال حاضر تضعیف شده است و توانای عملیاتی این گروه به صورت جدی کاهش یافته و طالبان، افغانستان را به قبرستان توهمات و افسانه‌های داعش خراسان تبدیل کرده است، تا حدودی واقعیت دارد. با این حال اما تهدیدات این گروه همچنان به قوت خود باقیست و بی توجهی در قبال تهدیدها و هشدارهای موجود از ناحیه ی این گروه، عواقبی خطرناکی در پی خواهد داشت.
از اینرو در اینجا ضمن بررسی وضعیت کنونی داعش خراسان در افغانستان، به چهار دلیل واقعی و قدیمی اشاره می شود که نشان دهنده ی وجود تهدیدات جدی این گروه برای آینده افغانستان و منطقه است و از طالبان گرفته تا کل دولت های منطقه مکلف و مسئول اند تا متحدانه علیه این گروه اقدام نمایند و داعش خراسان باید برای همیشه از بین برود.
وضعیت کنونی داعش خراسان در افغانستان
از زمان حضور داعش خراسان در افغانستان 9 سال می گذرد. این گروه در سال 1393 با سر بریدن 11 مسافر هزاره ـ شیعه در ولایت زابل فعالیت شان را در این کشور آغاز نمود و پس از آن، حملات متعدد با تلفات جانی بی شمار و خسارات هنگفت اقتصادی، فعالیت های شان را در افغانستان ادامه دادند. از سال 1393 تا 1396، داعش خراسان 19 حمله با بیش از 500 قربانی، فقط و تنها علیه شیعیان افغانستان انجام دادند.
اوج قدرت یابی و فعالیت های داعش خراسان در افغانستان هم زمان با خروج نیروهای اشغال گر و آوایل حاکمیت طالبان در افغانستان بود. چنانچه طی سالهای 2021 و 2022 میانگین حملات این گروه در افغانستان، ماهانه به 23 حمله افزایش یافته بودند که حتی زنگ خطر برای حکومت طالبان محسوب می گردید. این در حالی بود که طالبان حضور داعش خراسان را انکار می نمود و با کنترول مطبوعات سعی داشتند که خطر این گروه را جدی تلقی نکنند.
بالاخره حملات داعش خراسان در گوشه و کنار افغانستان به ویژه حمله به شفاخانه ی در کابل که مستقیما افراد و یکی از فرمانده هان نامدار طالبان را هدف قرار داد، حاکمان کنونی را ناچار ساخت تا اقدامات جدی را علیه این گروه به راه اندازد. از این رو طالبان موفق گردید که هسته های مرکزی داعش خراسان را در ولایات شرقی سرکوب و نابود کنند و حلقه ی رهبری داعش خراسان را مجبور به تغییر تاکتیک از جنگ مستقیم به جنگ های چریکی سازد.
در پی عملیات کوبنده ای طالبان بر علیه داعش خراسان، از آواخر سال 2022 و سال 2023 تا سال 2024، از توانایی های عملیاتی این گروه به شدت کاسته شده و قدرتش به صورت کاملا ملموس و محسوس کاهش یافته و تضعیف گردیده است. بنابراین در حال حاضر بیش از یکسال است که داعش خراسان به رغم اینکه عملیات متعدد در پاکستان، ایران، مسکو و حتی قندهار ـ افغانستان، انجام داده اند، اما در ضعف شدید به سر می برد.
برپایه ی اطلاعات در شرایط کنونی این گروه در افغانستان هسته های مرکزی شان را از دست داده اند و سرزمین مشخصی را در اختیار ندارند و با مشکلات و محدودیت های شدیدِ مالی مواجه اند. این وضعیت باعث گردیده است که حامیان این گروه نیز هم به لحاظ محدودیت های مبنی بر اینکه کشورها در نقل و انتقال پول محدودیت ایجاد کرده است و همچنان به دلیل عدم توانایی این گروه در راه اندازی عملیات، علاقه مندی شان را نسبت به گروه داعش خراسان از دست بدهند.
با این حال رهبران این گروه در افغانستان سعی دارند که با راه اندازی عملیات های با هدف و بی هدف، حضور شان را در صدر اخبار و رسانه ها حفظ کنند تا مورد توجه حامیان مالی شان واقع شوند و از این طریق بتواند خود را بازسازی و قدرت شان را احیا نمایند. به همین دلیل خطرات و تهدیدات این گروه همچنان باقیست و در قدم اول اهداف دولتی و ثانیا اهداف ملکی را نخست در افغانستان و سپس در کشورهای منطقه تهدید می نمایند.
- چهار دلیلِ وجود تهدید داعش خراسان در قبال افغانستان
1. راه‌حل‌های جامعی برای از بین بردن فوری داعش وجود ندارد.
من هرکسی را که ادعا کند که برای از بین بردن داعش خراسان به صورت فوری و یا دست کم در کوتاه مدت راه‌حلی عملی وجود دارد را به چالش می‌کشم. زیرا اولا مقابله و از بین بردن گروه های چریکی حتی برای بزرگترین ارتش های جهان یک چالش جدی است و ثانیا جنگ علیه گروه داعش در سوریه، عراق و دیگر کشورهای عربی، همیشه نیازمند استراتژی جدی و عملی بوده است. زیرا هیچ راه سریع و آسانی برای رویارویی با این گروه وجود ندارد.
2. داعش مورد حمایت امریکا و غرب و حتی سربازان نیابتی آنهاست.
یکی از استراتژی ها و سیاست های غیر انسانی آمریکا در طول تاریخ این بوده است که سعی کرده اند که برای هریک از دولت ها، اهرم فشار داشته باشد. چنانچه در قبال «جمهوریت»، طالبان در آن زمان یک اهرام فشار بود و اکنون داعش خراسان در برابر دولت طالبان به عنوان اهرام فشار آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد.
به نحوه ی نفوذ و حضور داعش در افغانستان اگر به دقت نگریسته شود به خوبی مشاهده می گردد که زمانی که آمریکا، به آخر بازی نزدیک شد و تصمیم به فرار عجولانه گرفت، داعش نیز در این کشور رشد کرد و قدرت یافت و چنانچه حملات داعش نیز هم زمان با خروج شرم آور آمریکا از افغانستان، شدت گرفتند.
3. افغانها شکسته است
افغانها پس از خروج غیر مسئولانه و غیر انسانی آمریکا و جامعه جهانی از افغانستان به این واقعیت تلخ دست یافتند که کشورشان طی دهه در اشغال بوده و بیش از 120هزار شهید و صدها هزار مجروح و معلول شان، قربانی اهداف اشغال گران گردیده اند. به همین دلیل افغانها در حال حاضر شکسته و پر از خشم است. شکست و خشم افغانها افزون بر فقر و بیکاری، همه را مستعد جذب گروه های افراطی و به ویژه داعش خراسان نموده اند.
4. بحران عمیق است
فقدان نهادهای مؤثر، فقدان انسجام، عدم وجود مدیریت و حاکمیت خوب معتدل و همه شمول، وجود تبعیض و تعصب و رقابت‌های قومی و مذهبی همه دست در دست هم داده‌اند و آرامش و ثبات لرزان کنونی را هر لحظه به سمت هرج‌ومرج و آشوب سوق می دهد. عمق و میزان بحران و خرابی حال حاضر را نباید کوچک شمرد. در چنین شرایطی حل مشکل داعش برای همیشه، خوش بینانه و ساده لوحانه است.
باتوجه به آنچه که گفته شد، می توان گفت که درست است که در شرایط حال حاضر داعش خراسان تضعیف گردیده و توانایی عملیات، دست کم به میزان سالهای 2021 و 2021 را ندارد، ولی ممکن است که ما در وضعیت «آرامش قبل از طوفان» قرار داشته باشیم. زیرا مجموعه دلایل چهارگانه که مورد اشاره قرار گرفت، هرکدام به تنهای خطراتِ بالقوه است که می تواند در کوتاه مدت و بلندمدت چالش های متعددی را برای کشور ایجاد نمایند.
از اینرو با در نظرداشت واقعیت های فوق، طالبان در هماهنگی با کشورهای منطقه و سازمان های اطلاعاتی و استخباراتی کشورهای که با این گروه همسو و همراه است، استراتژی مقابله ی عملی را روی دست گیرند و هرچه سریعتر اقدام به ریشه کن کردن داعش خراسان برای همیشه از افغانستان نمایند.
عایشه ببرک خیل
