مقابله طالبان با تحصیل دختران
طالبان با تسلط بر افغانستان، ممنوعیت تحصیل و کار دختران و زنان را به طوری جدی دنبال کرده اند. مقامات بلند پایه ی حکومت این گروه، طی قریب به دو سالی که گذشت، در قبال آموزش و تحصیل دختران هیچ انعطافی نداشته اند و همچنان بر امتناع از تحصیل و آموزش دختران پا فشاری دارند حتی مانع کورس ها و آموزشگاه های خصوصی که به صورت مخفیانه خدمات آموزشی به دختران ارائه می کردند شده اند.
این در حالی است که در طول این مدت، به استثنای اعتراضاتِ پراکنده ی زنان در داخل افغانستان، تمام انتقادات و واکنش ها از خارج از افغانستان در قبال این مسئله صورت گرفته اند.
اما به تازگی مولوی عبدالسلام ضعیف یکی از اعضای برجسته ی طالبان که در دور اول حکومت این گروه، سفیر طالبان در پاکستان بود و سابقه ی زندانی شدن در گوانتاناما را نیز در کارنامه ی خویش دارد، در مصاحبه با تلویزیون طلوع، به صراحت اعلام نموده است که هیچ عالم دین در جهان با آموزش و تحصیل دختران مخالف نیستند.
باتوجه به اینکه طالبان تا اکنون در قبال انتقادات خارج از افغانستان و یا شخصیت های خارج از گروه خود واکنش منفی داشته اند، اینک که انتقادات و توصیه ها از داخل کشور به ویژه از سوی اعضای برجسته ی خود شان چون مولوی ضعیف، آغاز گردیده است، واکنش و برخورد طالبان با این موضوع چگونه خواهد بود؟
آیا ممکن است که طالبان انعطاف به خرج دهند و در قبال مطالباتِ انسانی و اسلامی مردم افغانستان تمکین کنند؟ اگر انتقادات و مطالبات داخلی نیز همچون انتقادات و واکنش های بیرون از افغانستان از سوی طالبان مورد بی توجهی و بی مهری قرار گیرد، سناریوهای احتمالی آینده چگونه رقم خواهد خورد؟
مقابله طالبان با تحصیل دختران
طالبان در اولین اقدام، مکتب رفتن دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع اعلام کردند. این اقدام طالبان، واکنش ها و انتقادات گسترده ی جهانی را به همراه داشتند. بسیاری از رهبران کشورها و به ویژه مقامات سازمان ملل، ارگانهای مختلف این سازمان و سایر سازمان های بین المللی در این ارتباط اظهار نظر کردند و از طالبان خواستند تا دروازه های مکاتب را به روی دختران بگشایند و حتی سفرا و مقامات بلند پایه ی بسیاری از کشورها در این رابطه با بعضی از مسئولین طالبان دیدار و گفتگو داشتند و طالبان نیز در مقابل این مطالبات منطقه و جهان وعده های مختلف دادند.
اما متأسفانه نه تنها مکاتب به روی دختران بازگشایی نشد، بلکه طالبان در زمستان 1401، دانشگاهها را نیز به روی دختران مسدود کردند.
علیرغم انتقادات گسترده ی منطقه ای و جهانی نسبت به این اقدامات طالبان، این گروه همچنان بر سر موضع شان سخت و محکم ایستاده و روز به روز به شدت آن افزوده اند که ممانعت دختران از شرکت در کانکور 1402 دختران دلیل محکمی بر این مدعا است.
لذا با این نوع مقابله طالبان با تحصیل دختران، احتمال می رود که به این زودی دختران روی دانشگاه ها و مکاتب را نبینند و همچنان محروم از تحصیل و آموزش به زندگی در خانه ها و محدودیت های کنونی ادامه دهند.
آغاز انتقادات داخلی نسبت به مقابله طالبان با تحصیل دختران و سناریوهای آینده افغانستان
چنان‌که یادآوری شد، تاکنون در قبال ممنوعیت تحصیل دختران، انتقادات و اعتراضات بیشتر از خارج از افغانستان بوده‌اند. هرچند فضای کنونی حاکم در افغانستان نیز به‌گونه‌ای است که فرصت انتقاد را از مردم گرفته‌اند و سرنوشت معترضان و منتقدان معمولاً به بازداشت و زندان ختم می انجامد.
اصل نارضایتی مردم افغانستان مسلم است و دور از انصاف است که صبر دو‌ساله مردم را پذیرش وضعیت موجود و یا رضایت به تصمیمات طالبان تلقی کنیم، بلکه این صبر در حقیقت، از یک ارفاق به طالبان جهت سازگاری با نرم ها و ارزش های انسانی و سامان‌دادن به آشفتگی‌های ناشی از تغییر حاکمیت بود و از سوی دیگر محصول وضعیت خفقان و جو تخویف و ارعابی است که طالبان ایجاد کرده اند.
برخی مقامات طالبان هم نارضایتی شان را نسبت به ممنوعیت تحصیل دختران ابراز داشته اند که البته این اعتراضات بیشتر غیرصریح بوده است؛ اما اخیراً مولوی عبدالسلام ضعیف یکی از اعضای برجسته پیشین طالبان و دارای سابقه زندانی در گوانتانامو، به‌صراحت از ممنوعیت تحصیل دختران انتقاد کرده و به طالبان توصیه نموده است که در تقابل عالمان دین قرار نگیرند و مسئله‌ای آموزش و تحصیل دختران را بایستی حل کنند.
در مورد اینکه این انتقادات و توصیه ها آیا می تواند مؤثر واقع شود یا خیر، به نظر می رسد، در حال حاضر احتمال اینکه طالبان به انتقادات و توصیه‌های مولوی ضعیف و امثال ایشان گوش بدهند، بعید و یا حداقل ضعیف است؛ اما در نهایت طالبان چاره ای جز تمکین به این انتقادات و در قبال مطالبات مردم ندارند.
زیرا انتقادات و نارضایتی‌های داخلی از جنس انتقاداتی خارج از افغانستان نیستند؛ چه اینکه انتقادات و نارضایتی‌های داخلی کم‌کم منجر به شورش می گردند و چالش‌های جدی را بر سر راه حکومت طالبان ایجاد می‌نمایند. طالبان ممکن است که فکر کنند که همچنان با ایجاد فضای خفقان، ارعاب و وحشت می توانند به حکمرانی‌شان ادامه دهند؛ اما اینگونه محاسبات همیشه غلط از آب درآمده است و تاریخ نشان داده است که حکومتهای یکه تاز و توتالیتر فرجام خوشی نداشته اند.
ازاین‌رو اگر طالبان به این نصایح و توصیه ها و انتقادات گوش ندهند و این انتقادات و نارضایتی ها را نادیده بگیرند، ممکن است که سناریوی ذیل در انتظار افغانستان باشد.
استمرار ممانعت از تحصیل دختران و سناریوی احتمالی برای آینده افغانستان
نویسنده این سطور بدین باور است که مقابله طالبان با تحصیل دختران و ادامه سیاست کنونی، بروز چالش های غیرقابل‌کنترل در پی دارد؛ زیرا نسل امروز افغانستان بیش از گذشته نسبت به سرنوشت خویش حساس هستند و به‌خوبی این مسئله را درک میکنند که محرومیت دختران از تحصیل باعث نابودی آینده‌ای کشورشان می گردد و این دلیل و انگیزه است برای اینکه مردم به‌صورت خودجوش هسته های نارضایتی را توحید کنند و تلاش کنند تا از طرق مختلف فشارها را بر طالبان به‌منظور بازگشایی مکاتب و دانشگاهها وارد نمایند.
باتوجه‌به اینکه عملکرد طالبان در دوران گذشته و حال نشان داده است که غیرمنعطف، مستبد و خودرأی هستند و تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش خواسته های مردمی نیستند و به این سخن که «حق همیشه با حاکم است» عمیقاً باور دارند؛ لذا با تأسف باید گفت شورها، خشونت های افسارگسیخته و حتی جنگ های داخلی که بدون شک از مداخلات بیرون به‌دور نخواهد بود، در انتظار افغانستان است.
جاوید یوسفی، تحلیلگر سیاسی
