ناآرامی ها در بدخشان؛ هشداری برای طالبان
ازچندین روز بدینسو مردم در ولسوالی های درایم و ارگوی ولایت بدخشان، دست به مظاهره زده اند. متاسفانه این اعتراضات و تنش ها بعضا به خشونت نیز کشیده شده اند و باعث جان باختن دو نفر گردیده است. ماهیت اعتراضات و نارضایتی ها به روایت مردم به خاطر برخورد ناشایست ماموران محلی و همچنان حضور افراد از ولایات دیگر در ادارات دولتی ولایت بدخشان و بعضی مسائیل دیگر گفته شده است. اما طالبان مدعی اند که مردم به دلیل تخریب مزارع کشت تریاک دست به راهپیمایی و تظاهرات زده اند.
در هر صورت اینکه ماهیت تنش ها و نارضایتی ها چیست و حق با کدام طرف است، در حال حاضر در اولویت نیست و ثانیا موضوع بحث نیست. مهمتر از حقانیت و ماهیت مسئله، خطراتی است که ناآرامی ها در بدخشان همین اکنون در پی دارندکه در صورت عدم توجه ممکن است چالش های فراوانی را ایجاد نماید. به همین دلیل در این نوشته تلاش می گردد تا با بررسی بازنده و برنده و همچنان ابعاد و خطرات ناآرامی های بدخشان، هشدارها به طالبان و توصیه های لازم به مردم داده شود.
نگرانی ها از ناآرامی ها در بدخشان
ابوحامد غزالی فیلسوف ایرانی قرون وسطی معتقد بود که یک سال هرج و مرج بدتر از صد سال استبداد است. این سخن سختی است و در دنیای معاصر پذیرش آن بسیار مشکل است. اما اگر به هرج و مرج فراگیر در روز های سقوط کابل نگاه بیاندازیم، شاید حقیقت سخن غزالی را به خوبی درک کنیم.
در زمانی که کابل سقوط کرد، صاحب این قلم از میدان هوای کابل تا کوتل خیر خانه و از آنجا تا شهر نو و سپس تا غرب کابل، دوبار با موتر شخصی آمدم و رفتم. آنچه که در آن شب و روز شاهد بودم چیزی به مراتب بدتر از افغانستان دهه ۱۹۸۰ میلادی (که کابل درگیر جنگ های داخلی بود) را دیدم. هرج و مرج وحشتناک و نگران کننده ی همه علیه تمام آن چیزی که ارزش انسانی تلقی می گردد، جاری بود.
در حال حاضر نگرانی اساسی ای که در رابطه به وضعیت بدخشان وجود دارد، اینست که مبادا این ناآرامی ها و تنش ها در آینده به هرج و مرج مبدل شود و آنچه که کابل در دوران جهاد دیده است، بر سر بدخشان نیز بیاید.
هشدارها به طالبان در رابطه ناآرامی ها در بدخشان
نخستین نکته ای که حاکمان کنونی بایستی در نظر داشته باشد، اینست که بدخشان در تحولات چند دهه ی اخیر افغانستان نقش پر رنگ داشته است و برهان الدین ربانی زمانی که رئیس جمهور افغانستان بود، فیض آباد مرکز ولایت بدخشان را مدتی به عنوان پایتخت سیار خود انتخاب نموده بود. بنابراین بدخشان از هر منظر جایگاه تعیین کننده در سرنوشت افغانستان دارد.
دومین نکته ای که طالبان باید مدِ نظر قرار دهد اینست که بدخشان در تیررس نفوذ داعش و ده ها گروه های مخالف آنان قرار دارد. به همین دلیل ناآرامی ها و تنش ها در بدخشان، غیر ممکن است که از نفوذ و دخالت دست های پیدا و پنهانِ مخالفین طالبان و حتی گروه داعش مصئون بماند. بنابراین وضعیت بدخشان بایستی عاقلانه و منطقی با پرهیز از خشونت از سوی حکومت مدیریت شود.
پرهیز از سرکوب و خشونت، نکته ی اساسی است که طالبان بایستی در مدیریت وضعیت بدخشان در نظر داشته باشد. زیرا یکی از مواردی که اکنون نارضایتی ها و اعتراضات مردم بدخشان را برانگیخته است، خشونت بی حد و اندازه ی بعضی از فرمانده هان محلی طالبان به ویژه در پُسته های امنیتی بوده اند. موارد فوق و همچنان بسیار نکات دیگری در شرایط کنونی وجود دارد که طالبان بایستی به مثابه هشدار دیده و با دقت و درایت بدان ها توجه نمایند و وضعیت کنونی را بدتر از آنچه که هست، نسازند.
توصیه های لازم برای مردم بدخشان
در شرایطی که در پرتو انسداد سیاسی و اجتماعی و ناکامی در ایجاد حکومت فراگیر و پاسخگو، که هیچ امیدی به بهبود وضعیت فروبسته‌ی معیشتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی وجود ندارد، هر نوع حرکت نا سنجیده، ممکن است پیامدهای بس ناگواری را برای مردم ملکی در پی داشته باشد. چنانچه از زمان آغاز نارضایتی ها و ناآرامی ها در بدخشان، جبهه ی مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، مدعی حمله شده و داعش حتی یک حمله را در این ولایت انجام داده است و دلیل خوبی مبنی بر امنیتی شدن وضعیت فیض آباد و دیگر مناطق بدخشان گردیده است.
این در حالی است که هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم حکومت طالبان با اینگونه اعتراضات شکست می خورد و از موضع گیری سختی که در سیاست های انحصاری شان دارند، کوتاه می آیند. از طرف دیگر تحت هیچ شرایطی به نظر نمی‌رسد که یک شورش و نارضایتی بتواند حکومت طالبان را سرنگون کند.
طالبان تقریبا بیش از سه دهه است که در کوره ی کشوری چون افغانستان پخته شده است و از وضعیتی که پیوسته در حال دیگرش است درس های به شدت خشونت آمیز فرا گرفته اند و اولین گزینه جهت برخورد با شورش و اعتراض، گزینه ی سرکوب، روی میز طالب است. چنانچه به فجایعی وحشتناکی که بر مردم بلخاب و یا فاریاب و یا حتی در سیوک ـ شیبر ولایت دایکندی رفتند، مردم بدخشان توجه نمایند و از گسترش تنش های کنونی جلوگیری نمایند.
برنده و بازنده ای ناآرامی ها در بدخشان کیست؟
مخالفان طالبان در صفحات شمال کشور، جایگاه و پایگاه دارند. داعش نیز دندان تیز کرده است. بنابراین بُرد طالبان از طریق خشونت و سرکوب تحت هیچ شرایطی در بدخشان قابل پیش بینی نیست. نه تنها طالبان با خشونت و سرکوب برنده ی تنش های بدخشان نیست، بلکه اگر آنها با این روش جلو بروند، به چالش ها و مشکلاتِ متعدد و فروان گرفتار خواهد شد.
از آن طرف باتوجه به آنچه که در رابطه به حکومت طالبان گفته شد، می توان گفت که در این تنش های پر هرج و مرج، گروه ها و افراد سوء استفاده جو نیز برنده نخواهد بود. اما آنچه که از همین اکنون قابل مشاهده است، اینست که هرچه این وضعیت گسترش و دوام یابد، مردم بدخشان بیشتر در معرض باخت قرار می گیرند. زیرا رویاروی طالبان با گروه های مخالف و حتی داعش در بدخشان، این ولایت را به زمین سوخته مبدل خواهد ساخت و ساکنین بدخشان تاوان این وضعیت را خواهد داد.
خلاصه اینکه افزایش و گسترش تنش های بدخشان با آنکه هیچ پیروزی ندارد، ولی بازنده و متضرر این قضیه مردم بدخشان خواهد بود. بنابراین مردم بدخشان بایستی که با در پیش گرفتن استراتژی دقیق و اهداف میان مدت صبر پیشه کنند و به زمان اجازه دهند تا روند طبیعی خویش را طی کرده و شرایط مطلوب به وجود آید.
از طرف دیگر طالبان نیز بایستی عاقلانه و منطقی عمل کنند و در شرایطی که داعش و مخالفین آنها حملات خود را به چهارگوشه کشور کشانده و تمام توجه ها را به خود جلب کرده، از مدارا و مدیریت در قبال ناآرامی ها در بدخشان کار گیرند و با مردمی که در فقر و فلاکت فرو رفته اند اسلامی و انسانی بر خورد نمایند، تا به دست خودشان چالش ها و مشکلاتی که بنیان حکومت آنان را تهدید می نمایند، ایجاد ننمایند.
نقیب الله جمشید
