در ۲۴ اسد ۱۴۰۰ بود که حکومت جمهوریت از هم پاشید و طالبان توانستند قدرت را در اختیار گرفته و مجدداً به حاکمیت افغانستان برگردند. این‌بار اما حرکتی در برابر این گروه از سوی مردم انجام نگرفت و شهروندان هرچند از وضعیت پیش‌آمده و تغییرات سیاسی شوکه شده بودند، ولی از هر حرکت مسلحانه‌ای علیه طالبان اجتناب کرده و امیدوار بودند که حاکمیت نیوطالبانیسم بتواند با درک عمیق از وضعیت افغانستان و حس افغان بودن، کشتی شکسته این کشور را به‌ساحل نجات برساند و پس از چهار دهه و اندی، جنگ را خاتمه دهد.
طالبان آمدند، وعده‌های سرخرمن بسیار تحویل مردم و جامعه جهانی دادند، اما عملاً سه اصل مهم را بی‌توجهی کردند که نیاز اصلی و اساسی افغانستان بوده و است.
- حکومت فراگیر در نیوطالبانیسم؛ سنگ‌بنای عبور از بحران‌ها
در همان آغازین حکومت طالبان، سهیل شاهین از مقامات این گروه اعلام کرد که این گروه آماده تشکیل دولت فراگیر در افغانستان است، اما دولت گزینشی را هرگز نمی پذیرد.
در همین حال صلاح الدین ایوبی، مسئول امنیت مرکزی گروه طالبان پس از ورود به کاخ ریاست جمهوری افغانستان در گفتگو با شبکه الجزیره اظهار داشت: کمیته سیاسی این گروه قصد تشکیل یک دولت فراگیر که شامل تمام طرف های افغان خواهد بود را دارد.
این یک اصل بوده و خواهد بود که بدون تشکیل یک حکومت فراگیر، افغانستان نمی‌تواند روی خوشی را ببیند و طالبان نباید دنباله‌رو خط فاشیستی اشرف غنی که به‌شکل مدرن‌تر انجام می‌داد، باشند. نباید رهبران طالب شعاری عمل کنند و قیافه سندیکای شعار سیاسی را داشته باشند. بحران مشروعیت فعلی که طالبان در دوره نیوطالبانیسم با آن درگیر هستند، عامل آن تشکیل نشدن یک حکومت همه‌شمول است که خواست همه مردم افغانستان، کشورهای همسایه و جامعه جهانی می‌باشد.
بستن مکاتب دخترانه؛ آینده نسل‌ها در تاریکی
با قدرت‌گیری طالبان، به تاریخ 17 سپتمبر این گروه طی یک فرمان تمام مکاتب دخترانه را به روی دختران صنف 7 تا 12 بستند. با این که این عمل طالبان با واکنش های شدید ملی و بین المللی روبرو شد، اما تا اکنون که بیشتر از یک و نیم سال از این تصمیم طالبان گذشته است، هیچ نرمش و انعطافی در رفتار آنها مبنی بر بازگشایی مکاتب دخترانه به وجود نیامده است.
مقامات طالبان بارها وعده بازگشایی مکاتب را دادند، ولی در عمل خبری از آن نبود. به تاریخ ۱۷ ثور ۱۴۰۱ ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان اعلام کرد که پیشرفت‌های خوبی در قسمت نشست علمای کشور در ارتباط به بازگشایی مکاتب دخترانه و دیگر مسایل بزرگ سیاسی صورت گرفته و در آینده نزدیک مکاتب دخترانه بازگشایی می‌شود.
این وعده‌ها در دوره نیوطالبانیسم ادامه یافت و حتا سال نو را زمان بازگشایی مکاتب دخترانه عنوان کردند، ولی عملاً اقدامی نشد، در حالیکه سال جدید تعلیمی هم آغاز شده است.
طالبان نه‌تنها مکاتب را به‌روی دختران باز نکردند، بلکه دروازه دانشگاه‌ها را هم به روی آنان بستند که این اقدام‌ها آینده نسل‌های بعدی را تیره و تار کرده و روزنه روشنی دیده نمی‌شود. دختران و زنان نیروی تاثیرگذار رشد و پیشرفت جوامع هستند که بدون آنها، تغییر و پیشرفت ناممکن است.
داعش در دوره نیوطالبانیسم، تهدیدی فراتر از افغانستان
طالبان پس از حاکم شدن بر افغانستان، اظهار داشتند که امنیت تامین شده و جنگ در کشور خاتمه یافته است. این اما در حالی بود که تروریستان داعشی در ولایات شمالی و غربی برای خود جای و پناهگاه پیدا کردند و به حملات تروریستی خود ادامه دادند که حمله تروریستی بر مسجد فاطمیه قندهار اولین مثال آن بود.
در کنار آن سفارت روسیه در کابل هدف حمله داعش قرار گرفت که در نتیجه آن دو دپلمات روسی کشته شدند. به تعقیب آن مهمان‌خانه چینی‌ها در کابل هدف قرار گرفت و ازبیکستان از خاک افغانستان توسط همین داعش موشک‌باران شد.
این حملات به‌خوبی پهلوهای پنهان حضور داعش در افغانستان را می رساند و این مورد را به‌خوبی خاطرنشان ساخت که داعش می‌خواهد افغانستان را قربانی کند تا منطقه ناامن گردد، چون موقعیت ژئوپلتیکی این کشور دست تروریسم داعشی را به دیگر کشورهای منطقه می رساند.
با این وجود طالبان عملیات‌هایی را علیه داعش راه‌اندازی کرده، ولی بسنده نیست و نباید با شعارهای میان‌خالی، تهدید داعش را جدی نگیرند.
نیوطالبانیسم و چاره کار
با حاکمیت نیوطالبانیسم، انتظارهای مردم از طالبان، برعکس حاکمیت این گروه در دهه ۷۰ است. طالبان هم باید بپذیرند که تا حکومت مردمی نباشد، راه به جایی نبرده و کشور به عمق بحران غرق خواهد شد.
به بهانه آغاز سال جدید، هرچند منتقد نوروزستیزی طالبان نیز هستم، ولی خارج از این بحث طالبان سه اصل مهم را در نظر بگیرند.
– حکومت فراگیر باید به‌زودی شکل بگیرد چرا که کشنده بحران‌ها است و در کنار آن وقتی نمایندگان واقعی مردم در بدنه حکومت جا داشته باشند، نظام مردمی شده و مشروعیت داخلی و به تعقیب آن منطقه‌ای و جهانی به‌دست می‌آید و نیوطالبانیسم چهره جهانی جدیدی خواهد داشت.
– مکاتب دخترانه باید بازگشایی شود و تحلیل را بر این بگیریم که طالبان با بستن مکاتب، از جهان باج می گیرد، اشتباهی است که پس‌لرزه آن آینده افغانستان را تاریک می‌کند و اگر غیر این است، مقامات حکومت سرپرست باید وضاحت کامل بدهند که چرا با وجود وعده‌های فراوان، اما امسال هم مکاتب به روی دختران باز نشد.
– با داعش مبارزه جدی شود و از بی‌توجهی در این خصوص پرهیز گردد، چرا که این آتش در افغانستان شعله‌ور شده تا کل منطقه را بسوزاند. هرچند اقدامات اخیر طالبان در مبارزه با داعش ستودنی‌ست، ولی بسنده نیسا و حتا می‌توانند از کشورهای منطقه کمک بگیرند.
الیاس احمدی تحلیلگر سیاسی افغانستان
