یاد کشوری بنام افغانستان و بیان این کشور در تحلیل‌های جهانی همیشه با مشکلات و جنگ و ویرانی‌اش گره خورده که چهار دهه و اندی می‌شود در آن جریان دارد. ولی به این نکته زیاد توجه صورت نگرفته که چرا این جغرافیا اینقدر برای دیگران از جمله غربی‌ها مهم است که حاضرند در کنار قبولی هزاران خطر، تریلیون‌ها دالر را مصرف کنند برای اینکه در چنین کشوری حضور داشته باشند و نام شریک و رفیق را برای خود انتخاب نمایند. حضوری که اقتصاد افغانستان را به جای اینکه رونق دهد، نابود کرده است.
اقتصاد افغانستان؛ ثروتمندترین کشور جهان
دانشمندان، محققان و صاحب‌نظران زیادی در مورد گنجینه‌های افغانستان کتاب‌ها نوشته‌اند و تحقیقات زیادی پیرامون داشته‌های این کشور انجام شده و به‌نشر رسیده است که در زمینه اقتصاد افغانستان هر کدام به‌نوبه خود حائز اهمیت است.
چند سال قبل روزنامه نیویارک تایمز گزارشی را پیرامون معادن افغانستان منتشر کرد که بر اساس آن افغانستان از لحاظ منابع زیر زمینی ثروتمندترین کشور جهان است و میزان ذخایر لیتیوم، آهن، مس، کوبالت و طلا در جنوب این کشور به اندازه‌ای است که می‌تواند این کشور فقیر را به یکی از کشورهای مهم جهان تبدیل کند.
در این گزارش آمده است که ارزش لیتیوم افغانستان برابر با نفت عربستان، ذخایر مس افغانستان برابر با بزرگترین ذخیره مس شیلی، معدن حاجی گگ دارای دو میلیارد تُن ذخیره آهن، اورانیوم افغانستان در جهان بی‌نظیر و ارزش گازش یک تریلیون دالر است و حتی زمرد افغانستان از زمرد کلمبیا و الماس افغانستان از الماس افریقا هم با کیفیت تر است.
چرا اقتصاد افغانستان شکست؟
در سال ۲۰۰۱ زمانیکه امریکا به افغانستان لشکرکشی کرد و در نخست شعار مبارزه با تروریسم و در ثانی شعار کمک به افغانستان و افغان‌ها را می‌داد، اما این شعارها فقط شعار باقی ماند و وارونه عمل کرد.
گروه‌های تروریستی نه‌تنها از بین نرفت، بلکه افزایش نیز یافت و زیر سایه امریکایی‌ها و ناتو، ۲۰ گروه تروریستی عرض اندام کردند و علیه منافع ملی افغانستان و افغان‌ها اعمال تروریستی انجام دادند.
جنگ خود عامل عقب‌ماندگی اقتصاد افغانستان بوده و در کنار آن واشنگتن از نظامی در افغانستان حمایت کرد یا بهتر بگوییم نظامی را به‌وجود آورد که صد در صدی وابسته به خودش بود و چیزی از خود نداشت.
فساد در آن موج می‌زد که در حقیقت تیشه‌ای بود بر ریشه اقتصاد افغانستان. معادن در اختیار زورمندان قرار گرفته بود و هرازگاهی گزارش می‌شد که نیروهای امریکایی این معادن را به صورت غیرقانونی قاچاق می‌کنند.
امریکا در ۲۰ سال حضورش در افغانستان هیچ کاری برای افغانستان نکرد و به انواع و ابزارهای گوناگون تلاش کرد تا آتش جنگ شعله‌‌ور باشد و این به‌نوعی به نفع کاخ سفید بود تا بتواند با استفاده از فضای جنگی افغانستان با حکومت وابسته و اقتصاد شاریده، منافع کشورهای رقیب چون روسیه، ایران و چین را هدف قرار دهد.
امروز زیرساختی وجود ندارد و حتا یک بند برق درست حسابی هم از سوی امریکا یا پروژه‌های اقتصادی امریکا ساخته نشد تا کشور اینقدر به تاجیکستان و ازبیکستان و… وابسته نباشد.
- اقتصاد شکسته و طالبان؛ راه‌حل چیست؟
با خروج امریکا از افغانستان که عوامل زیادی داشت، اقتصاد شکسته افغانستان شاریده و دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) طی گزارشی اعلام کرده که نسبت افغان‌هایی که در فقر شدید به سر می‌برند، تنها در سه سال اخیر از 47 درصد به 97 درصد افزایش یافته است.
این نهاد ضمن هشدار نسبت به خطر وقوع گرسنگی حاد در افغانستان تاکید کرد کاهش درآمد، افزایش نرخ‌ها و بیکاری باعث افزایش فقر در این کشور شده است. با این حال افغانستان دارای ظرفیت‌های اقتصادی بالقوه‌ای است که می‌تواند بهبودی بخشیده و به توسعه آن کمک کند که از مهم‌ترین آنها ذخایر معدنی است.
افغانستان دارای ذخایر بزرگی از مواد معدنی مانند طلا، مس، آهن، باریت، ذغال سنگ، لیتیوم، فسفات و… است که این ذخایر برای بهبود اقتصاد افغانستان می‌تواند به کار گرفته شود.از جانبی هم زراعت در افغانستان یکی از حوزه‌های مهم اقتصادی است که برای بهبود و توسعه آن می‌تواند مفید باشد. این کشور دارای منابع آبی غنی است و محصولاتی مانند زعفران، پسته، انار، سیب و غیره را تولید می‌کند، ولی این حوزه باید از حالت سنتی به مدرن تبدیل شود.
گردشگری هم باید محراق توجه باشد. افغانستان دارای مکان‌های تاریخی و طبیعی بسیاری است که می‌تواند برای توسعه صنعت گردشگری کشور مفید باشد و موارد دیگری که ثروتمندی این کشور را بیان می‌کند و پویا.
در این مرحله حساس که افغانستان به‌عنوان فقیرترین کشور جهان شناخته می‌شود، طالبان مسئولیت دارند تا با ایجاد سهولت و فضای اعتماد به تاجران داخلی و خارجی برای سرمایه‌گذاری، فعال کردن کارخانه‌ها، توجه به زیرساخت‌ها، استخراج معادن و … اقتصاد کشور را از حالت کنونی نجات دهند.
الیاس احمدی، تحلیلگر مسایل افغانستان
