پس از سقوط جمهوریت و حاکم شدن مجدد طالبان به افغانستان در 24 اسد سال 1400، نگاه‌ها به افغانستان متفاوت بوده و است. کشورهایی باب تعامل را باز گذاشته و تلاش کرده‌اند تا افغانستان به انزوا نرود و کشورهایی هم تلاش شان بر این بوده تا حکومت طالبان را به انزوا کشانده و منافع خود را تامین نمایند. استراتژی نه‌چندان پیچیده‌ای در مورد افغانستان وجود دارد که از غرب شروع و تا شرق ادامه دارد، ولی نوعیت این استراتژی و نوع نگاه شرق و غرب به این کشور تفاوت‌های زیادی داشته است.
رویکرد غرب نسبت به افغانستان
پس از حضور 20 ساله نیروهای خارجی در افغانستان که شکست سختی را در این کشور خورده بودند، امریکا به بهانه سقوط دولت افغانستان، ۹.۵ میلیارد دالر از ذخایر ارزی بانک مرکزی این کشور را بلوکه کرده و ارسال پول نقد به افغانستان را متوقف کرد. این نخستین اقدام غرب برای منزوی کردن طالبان و تلاش برای تشدید بحران در این کشور بود. کاخ‌سفید می‌خواست با چالش ایجاد کردن در برابرحکومت طالبان، شکست خود را جبران کند و در حالیکه با مسدود کردن دارایی افغانستان، تلاش داشت تا بزرگترین بحران مالی و سیاسی را در این کشور رقم بزند، ولی این استراتژی مفید واقع نشد.
طالبان توانستند با بهره‌گیری از منابع داخلی و همین‌طور تعامل و همکاری با کشورهای منطقه و همسایه، بر بحران اقتصادی فایق آیند. نشست‌های مختلفی از سوی غربی‌ها در مورد افغانستان برگزار شد که هدف آن دخالتی از هر طریقی در امور این کشور بود تا هم بتواند با به چالش کشیدن طالبان اوضاع را بر وفق مراد خود تغییر دهند و هم از همکاری و تعامل کشورهای منطقه با طالبان جلوگیری نمایند.
نشست اخیری که از سوی سازمان ملل متحد در دوحه برگزار شد، هرچند انتظارها بر بی‌طرفی این سازمان بود، ولی نگاه غربی و ناخوشایند آن در قابل افغانستان سبب شد تا دستاوردی نداشته باشد. در حقیقت تا به امروز نگاهی که در بطن و متن خود برای افغانستان رفع مشکل کند، از سوی غربی‌ها دیده نشده است.
نگاه شرق و منطقه نسبت به افغانستان
هم‌اکنون 17 کشور در کابل سفارت دارند که آخرین آن آذربایجان بود که رسماً سفارت خود را در ۱۵ فبروری – ۲۶ دلو افتتاح کرد. شرق و کشورهای منطقه و مخصوصا همسایه‌های افغانستان از همان ابتدای به‌قدرت رسیدن طالبان، باب تعامل را باز گذاشتند. اکثر کشورهای منطقه به‌جایی اینکه سفارت‌هایی خود را ببندند و مانع‌تراشی کنند، با باز نگه‌داشتن آنها، کمک شایانی به افغانستان کردند و نگاه‌ها به افغانستان در جهت تعاملات و پیشرفت های دوجانبه بوده است.
از همان اول تاکنون تعاملات خوب دپلماتیک و اقتصادی و تجاری بین افغانستان و چین و ازبیکستان و قزاقستان و ترکمنستان و ایران و دیگر کشورها وجود داشته است. به‌طور مثال سفر اخیری که امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان به ترکمنستان داشت، به‌نظر می رسد دستاورد‌های خوبی داشته است که خود او هم در این خصوص چنین توصیف می‌کند: این سفر، نتیجه‌های خوبی در بخش روابط دیپلماتیک و اقتصادی دو کشور داشته است.
به تعقیب همین سفر، رسانه‌ها اعلام کردند که نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت در رأس هیئتی متشکل از نمایندگان بخش خصوصی به عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان سفر کرده است. این وزارت در خبرنامه‌ای اعلام کرده که این سفر به هدف اشتراک در افتتاح اولین نشست تواصل تجارتی ترکمن-افغان، نمایشگاه محصولات کالای تولید افغانستان، نشست دوجانبه بخش خصوصی و گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور انجام شده است.
همین طور چین در همسایگی افغانستان در تعامل مثبت با طالبان، در بخش‌های اقتصادی همکاری زیادی با افغانستان دارد که پروژه‌های بزرگی از سوی این کشور راه‌اندازی شده که نمونه آن استخراج نفت از حوزه نفتی آمو دریا در شمال کشور است که فعالیت پالایش نفت تولید داخلی توسط شرکت‌های خصوصی را نیز رونق داده است که سال‌ها منتظر استخراج نفت این منطقه بودند. قرارداد استخراج بین حکومت طالبان و شرکت چینی «شرکت نفت و گاز آسیای مرکزی» به امضا رسیده است. اقداماتی که نگاه‌ها به افغانستان را تغییر داده است.
تفاوت نگاه‌ها به افغانستان
همانطور که یادآوری شد، نگاه و رویکرد غرب و شرق نسبت به افغانستان کاملا متفاوت بوده و غربی‌ها برای منفعت‌طلبی‌های خود و مخصوصا امریکا، تلاش کرده تا افغانستان را منزوی کنند و در مقابل کشورهای منطقه تمام تلاش شان بر این بوده تا افغانستان از انزوا خلاصی یافته و وضعیت آن بهبود یابد. چرا که یک افغانستان آشفته و متاثر از بحران و مشکلات، تاثیر زیادی روی منطقه می‌گذارد.
تعامل منطقه و شرق با افغانستان کمک زیادی به مردم افغانستان و اقتصاد این کشور کرده که در زوایای مختلف قابل پرداختن است. غربی‌ها می خواستند با فرمول اشتباه تحریم و فشار طالبان، آنان را مجاب به تامین منافع غرب کنند، در حالیکه می دانستند هرگونه تحریم، افغانستان را بحرانی می‌سازد. شرق اما فرمول درستی را در پیش گرفت و نگاه‌ها به افغانستان را تغییر داد و توانست در همکاری با افغانستان پیشی بگیرد و جلو بحران بزرگی که غربی‌ها می‌خواستند ایجاد کنند را بگیرند.
سید الیاس احمدی
