تکالیف و وظایف طالبان در قبال آسیای مرکزی بزرگ
اوزبکستان به دنبال ایجاد یک کریدور حمل و نقل چند وجهی جدید از مسیر افغانستان است. تاشکند برای تقویت تجارت آسیای میانه می‌خواهد بلاروس، روسیه، قزاقستان و پاکستان را با این طرح به هم متصل کند. قزاقستان افزون بر صادرات بالغ بر میلیون ها دالر غلات به افغانستان، در تلاش است تا کریدوری ریلی از این کشور به ترکمنستان و افغانستان و نهایتا به پاکستان و حتی هند، وصل نماید. ترکمنستان به دنبال تحقق پروژه ی بزرگ تاپی است تا مسیر انتقال گاز را از طریق افغانستان و پاکستان به آسیای جنوبی هموار و مهیا سازد.
قزاقستان، اوزبکستان و ترکمنستان، سه کشوری کم وبیش انکشاف یافته ی آسیای مرکزی اند که به دنبال تحقق ایده ی «آسیای مرکزی بزرگ» است. همانطور که مشاهده می گردد، افغانستان در متن پروژه ها و پروگرام های انکشافی هریکی از آنها قرار دارد. از اینرو ایده ی تشکیل آسیای مرکزی بزرگ بدون حضور پر رنگ افغانستان، غیر ممکن است. در چنین وضعیتی پرسش اساسی اینست که وظایف و تکالیف طالبان به عنوان حاکمان کنونی افغانستان در قبال این ایده ی بزرگ چیست؟ در این نوشته تلاش می گردد ضمن ارایه پاسخ منطقی و مقنع به این پرسش، مزایا و امتیازاتِ افغانستان را نیز در پروژه ها مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.
آسیای مرکزی بزرگ
جاده بزرگ ابریشم، یک زمانی شکوه و عظمت آسیا و آسیای مرکزی بود. اما پس از سقوط این جاده و تغییرات و تحولات اساسی در منطقه و جهان، جذابیت آسیای مرکزی تقریبا رو به نزول گذاشت. ولی آنگونه که کشورهای چون ترکمنستان، قزاقستان و اوزبکستان به تازگی اقدام به خیز بلندی جهت همگرایی اقتصادی در این منطقه نموده است، امید می رود که شکوه و جلال آسیای مرکزی برگردد.
ایده ی آسیای مرکزی بزرگ، در نوع خود می‌تواند تا حدی برخی پویایی‌های اقتصادی دوران شکوه و عظمت «جاده بزرگ ابریشم» را بازسازی کند. با توجه به اراده قابل توجه سه کشور انکشاف یافته ی آسیای مرکزی (ترکمنستان، قزاقستان، اوزبکستان) جهت تعمیقِ پیوند‌های تجاری، سرمایه گذاری، و زیرساختی، ایده ی تشکیل آسیای مرکزی بزرگ امکان تحقق در عرصه عملی را دارد.
برای تحقق ایده ی آسیای مرکزی بزرگ، در وهله نخست باید صلح و امنیت در منطقه، مخصوصا در افغانستان، به طور کامل برقرار شود. زیرا به گفته ی عبدالعزیز کمیل اف وزیر خارجه ی پشین اوزبکستان که افغانستان باید به نحو عمیق تری در اقتصاد منطقه آسیای مرکزی ادغام شود، تا منفذها و مسیرهای دخالت قدرت های خارجی در این کشور کاملا مسدود گردد.
تکالیف و وظایف طالبان
همانگونه که در مقدمه مورد تصریح و تاکید قرار گرفت، افغانستان در متن تمام پلان ها و پروگرام های کشورهای ترکمنستان، اوزبکستان، قزاقستان و کل کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد. زیرا یکسرِ از پروژه های بزرگ اقتصادی و از همه مهمتر ایده ی تحقق آسیای مرکزی بزرگ به افغانستان بر می گردد. به همین دلیل افغانستان در تمام برنامه های اقتصادی و کریدورهای ترانسپورتی کشورهای آسیای مرکزی، نقش محوری و مرکزی دارد.
با در نظرداشت اینکه افغانستان نقش محوری و جایگاه ویژه در تمام برنامه ها و پروگرام های انکشافی آسیای مرکزی دارد، لازم است تا مسئولان افغانستان در هر شرایطی وظایف و تکالیف شان را درک کرده و بدون کمترین کوتاهی بدانها رسیدگی نمایند:
- تامین امنیت سرتاسری و ایجاد فضای آرام و خالی از تنش که عمیقا و عملا تمام نگرانی ها را کاملا رفع نمایند؛
- پایبندی به قوانین بین المللی و تدوین قوانین داخلی که بتواند حدود و ثغور فعالیت های کارخانه ها، سرمایه گذاران و شرکت های خارجی و داخلی را به صورت شفاف مشخص سازند؛
- ایجاد فضای مطمئین و اعتماد سازی قوی در روابط بین الدول به ویژه با کشورهای منطقه و همسایه که با افغانستان منافع مشترک دارند؛
- توجه ویژه به مسئله ای بیکاری و مشکلات فقر و گرسنگی در افغانستان که از مهاجرت گسترده ی کنونی جلوگیری نمایند؛
- تامین اعتماد و اطمینان به صورت عملی برای تمام کشورهای منطقه و همسایه مبنی بر اینکه هیچ نوع چالش تروریستی و امنیتی از سوی افغانستان، آنها را تهدید نمی کنند؛
موارد فوق و همچنان ده ها موارد دیگر که در روابط بین الملل و به ویژه در رابطه بین کشورهای ذی منافع لازم است بایستی بدون هیچ کوتاهی از سوی طالبان تامین گردد تا پروژه ی بزرگ آسیای مرکزی تحقق یابد.
امتیازات آسیای مرکزی بزرگ برای افغانستان
اینکه افغانستان در مرکز تجارت جهانی و یا حداقل آسیای مبدل گردد و جایگاه ویژه ی تاریخی اش را بازیابد، بدون تردید یک امتیاز دست نیافتنی است که اگر حاصل شود، به جرات می توان گفت که بخش اعظمی از مشکلات و چالش های کنونی را حل میکند. با این حال اگر بخواهیم با جزئیات امتیازات آسیای مرکزی بزرگ را برای افغانستان برشماریم، می توان گفت:
- افغانستان با قرار گرفتن در متن انکشاف و توسعه آسیای مرکزی، وابستگی‌های روان رنجورانه اش به پاکستان و دیگر قدرت ها، مرتفع می گردد.
- کشورهای آسیای مرکزی، اگر نتوانیم بگوییم شرکای صادق، دست کم می توان گفت که شرکای خوبی استند که با گره خوردن منافع اقتصادی افغانستان با آنها، افزون براینکه مشکلات اقتصادی مرتفع میشود، بر مسئله ای امنیت پایدار کشور نیز تاثیر به سزای خواهد گذاشت؛
- پیوند افغانستان با آسیای مرکزی، اعتبار و جایگاه این کشو را به عنوان «شاه راه ترانزیت آسیا» تثبیت گردد و بدون تردید باعث رونق اقتصادی و توسعه و پیشرفت کشور خواهد شد.
افزون بر موارد فوق، ده ها امتیازاتی دیگر برای افغانستان به ارمغان خواهد آورد که می تواند آینده و سرنوشت کشور را کاملا تغییر داده و از وضعیت فقر و فلاکت کنونی نجات بخشد.
مسلم اخلاقی
