ترور مستشاران ایرانی در سوریه نقض آشکار قواعد حقوق بین الملل است
استفاده از نیروهای خارجی (در هر سطح) در مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی، از منظر حقوق بین الملل هیچ منعی ندارد؛ بدین جهت کشورهای درگیر جنگ، از منظر حقوق بین الملل این صلاحیت را دارند که متوسل به کمک های نظامی و غیرنظامی دیگر کشورها گردند. دولت سوریه نیز با استفاده از همین صلاحیت ملی خود خواستار کمک و حضور نظامی ایران در امر مبارزه با تروریزم فعال در این کشور گردیده است؛ لذا حضور مستشاران نظامی ایرانی در سوریه و کمک های لوجستکی جمهوری اسلامی ایران به دولت سوریه با رضایت و درخواست دولت میزبان است.
علاوه بر آن ایران و سوریه در سال ۲۰۰۴ پیمان دفاع متقابل با هم بستند که برمبنای آن ایران به نوعی مکلف است از دولت سوریه حمایت کند؛ اما باوجود اینکه هدف اساسی از حضور مستشاری ایران، مبارزه با تروریزم است و علیرغم عدم برقراری وضعیت منازعه مسلحانه بین دولت سوریه و رژیم صهیونیستی، بارها مستشاران ایرانی مستقر در این کشور، توسط حملات هدفمند اسرائیل ترور شده و به شهادت رسیده اند.
مبنای اقدامات نظامی رژیم صهیونیستی علیه مستشاران ایرانی در سوریه چیست؟
از منظر حقوق بین الملل و منشور سازمان ملل متحد اصولا هرگونه اقدام نظامی علیه و در خاک کشور دیگری ممنوع است. بند 4 ماده 2 منشور ملل متحد به صراحت بیان می دارد: «کلیه اعضاء در روابط بین‌المللی خود از تهدید به زور یا استفاده از آن علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری یا از هر روش دیگری که با مقاصد ملل متحد مباینت داشته باشد خودداری خواهند نمود.» و ضمین بیان این ممنوعیت کلی کشورها را مکلف می داند که اختلافات بین المللی خویش را از طرق مسالمت آمیز حل و فصل کنند.
بند 3 ماده 2 منشور مقرر می دارد: «کلیه اعضاء اختلافات بین‌المللی خود را به وسایل مسالمت‌آمیز به طریقی که صلح و امنیت بین‌المللی و عدالت به خطر نیافتد، حل خواهند کرد.» تنها استثنای پذیرفته شده این ممنوعیت کلی، اقدامات نظامی بر مبنای مجوز شورای امنیت و دفاع مشروع است که در ماده 51 منشور ملل متحد بیان شده است: «در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد تا زمانیکه شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عمل آورد هیچ یک از مقررات این منشور به حق ذاتی دفاع از خود، خواه فردی یا دسته جمعی لطمه‌ای وارد نخواهد کرد.»
«اعضاء باید اقداماتی را که در اعمال این حق دفاع از خود به عمل می‌آورند فوراً به شورای امنیت گزارش دهند. این اقدامات به هیچ وجه در اختیار و مسئولیتی که شورای امنیت بر طبق این منشور دارد و به موجب آن برای حفظ و اعاده صلح و امنیت بین‌المللی و در هر موقع که ضروری تشخیص دهد اقدام لازم به عمل خواهد آورد تاثیری نخواهد داشت.»
بدین جهت است که اسرائیل تلاش کرده است حملات تروریستی خود را عنوان دفاع مشروع بدهد و بر مبنای یک عنوان جعلی «دفاع پیشدستانه» که عمدتا از سوی آمریکایی ها مطرح می شود توجیه کند؛ اما آیا حملات اسرائیل دفاع مشروع است؟ و یا می تواند دفاع پیش دستانه قلمداد شود؟
اقدامات نظامی اسرائیل دفاع مشروع نیست
بر اساس منشور ملل متحد، دفاع مشروع در جایی موضوعیت پیدا می کند که یک «حمله مسلحانه» علیه یکی از اعضای ملل متحد، صورت گرفته باشد. ماده 51 منشور تصریح می کند : «در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد تا زمانیکه شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عمل آورد هیچ یک از مقررات این منشور به حق ذاتی دفاع از خود خواه فردی یا دسته جمعی لطمه‌ای وارد نخواهد کرد.» و بر کسی پوشیده نیست که هیچگونه حمله نظامی از خاک سوریه علیه دولت اسرائیل صورت نگرفته است و بدین جهت حملات نظامی رژیم صهیونیستی در خاک سوریه نمی تواند بر مبنای دفاع مشروع توجیه گردد.
اقدامات نظامی اسرائیل دفاع پیشدستانه نیست
آمریکایی ها در توجیه حملات هدفمند خود علیه دیگر کشورها و یا افراد و اشخاص در کشورهای دیگر تلاش کرده اند، در مفهوم دفاع مشروع تصرف کرده و آن را به دفاع پیشدستانه توسعه دهند، علیرغم اینکه مشروعیت دفاع پیشدستانه در حقوق بین الملل محل بحث است، اقدامات نظامی رژیم صهیونیستی علیه مستشاران ایرانی در سوریه با این عنوان نیز قابل توجیه نیست؛ زیرا شرط توسل به «دفاع پیش دستانه» وجود «تهدید قریب الوقوع» است؛ و عملکرد مستشاران ایرانی در خاک سوریه کاملا متمرکز بر مهار تروریزم بوده است و نه هیچگونه اقدامی علیه دیگر کشورها ایجاد کرده اند و نه عملکرد آنان را می توان «تهدید قریب الوقوع» علیه رژیم صهیونیستی و یا هیچ کشوری دیگر توصیف کرد.
بنابراین، می توان گفت حملات نظامی اسرائیل علیه مستشاران ایرانی در خاک سوریه هیچ مبنای حقوقی ندارد و می تواند یک حمله تروریستی علیه نیروهای ایرانی و تجاوز آشکار به خاک کشور سوریه توصیف گردد که بدین جهت ایران حق دارد به منظور حفاظت از اتباع خود و دولت سوریه به منظور صیانت از حاکمیت سرزمینی خود متوسل به اقدامات مقتضی گردند.
جاوید یوسفی
